Kort commentaar van pater John Auping SJ voor de lezingen van zondag 19 mei 2024, Hoogfeest van Pinksteren

Tijdens het bezoek van pater John Auping SJ uit Mexico – opgegroeid in Joppe – in september 2018 aan onze geloofsgemeenschap om met ons het 150-jarig jubileumfeest te vieren is het idee geboren contact met elkaar te houden. We mochten vele prachtige uitgebreide overwegingen ontvangen van pater Auping maar we gaan verder in een verkorte vorm.
Wij zijn pater Auping zeer erkentelijk voor zijn inspirerende woorden en
wensen u veel devotie bij het lezen.

Klik hier voor Een Gids voor het mediteren op het Evangelie door pater Auping

Zondag 19 mei 2024
Aanvang: 10 uur
Voorganger : pastor E. Wassink

Zondag 19 mei, Hoogfeest van Pinksteren

Eerste lezing: Handelingen der Apostelen 2, 1-11.

Toen de dag van Pinksteren aanbrak, waren allen bijeen op dezelfde plaats. Plotseling kwam uit de hemel een gedruis alsof er een hevige wind opstak en heel het huis waar zij gezeten waren, was er vol van. Er verscheen hun iets dat op vuur geleek en dat zich, in tongen verdeeld, op ieder van hen neerzette. Zij werden allen vervuld van de heilige Geest en zij begonnen te spreken in vreemde talen, naargelang de Geest hun te vertolken gaf. Nu woonden er in Jeruzalem Joden, vrome mannen die afkomstig waren uit alle volkeren onder de hemel. Toen dat geluid ontstond, liepen die te hoop en tot hun verbazing hoorde iedereen hen spreken in zijn taal. Zij waren buiten zichzelf en zeiden vol verwondering: Maar zijn al die daar spreken dan geen Galileeërs? Hoe komt het dan dat ieder van ons hen hoort spreken in zijn eigen moedertaal? Parten, Meden en Elamieten, bewoners van Mesopotamië, van Judea en Kappadocië, van Pontus en Asia, van Frygië en Pamfylië, Egypte en het gebied van Libië bij Cyrene, de Romeinen die hier verblijven, Joden zowel als proselieten, Kretenzen en Arabieren, wij horen hen in onze eigen taal spreken van Gods grote daden.

ANTWOORDPSALM     Psalm 104 (103), 1ab en 24ac, 29bc-30, 31 en 34 (R. 30)

R. Zendt Gij uw geest, dan komt er weer leven, dan maakt Gij uw schepping weer nieuw. Of:  Alleluia.

Verheerlijk, mijn ziel, de Heer,
wat zijt Gij groot, Heer mijn God!
Hoeveel is het wat Gij gedaan hebt, Heer,
de aarde is vol van uw schepsels. R.

Neemt Gij hun geest weg, dan komen zij om,
en keren terug tot de aarde.
Maar zendt Gij uw geest, dan komt er weer leven,
dan maakt Gij uw schepping weer nieuw. R.

De roem van de Heer blijve eeuwig bestaan,
Hij vinde zijn vreugde in al zijn schepsels;
Mogen mijn woorden Hem aangenaam zijn,
dan zal ik mij in de Heer verheugen. R.

Lezing uit de Brief van de heilige apostel Paulus aan de Galaten    5, 16-25

Broeders en zusters,
Leeft naar de Geest, dan zult ge niet uitvoeren wat de zelfzucht dicteert. Wat de zelfzucht wil, strijdt met de Geest, en omgekeerd,
het verlangen van de Geest komt in botsing met het egoïsme. Die twee liggen met elkaar overhoop, zodat ge niet kunt doen wat ge zoudt willen doen. Maar als ge u door de Geest laat leiden, staat ge niet onder de wet.
   De uitingen van zelfzucht zijn bekend genoeg: ontucht, onreinheid en losbandigheid, afgoderij en toverij, twist, tweespalt, afgunst, driftbuien en partijzucht, ruzies, scheuringen, drinkgelagen, uitspattingen en zo meer. Ik waarschuw u, zoals ik u al eerder gewaarschuwd heb: wie zich zo misdragen, zullen het koninkrijk van God nooit erven.
   De vrucht van de Geest daarentegen is liefde, vreugde, vrede, geduld,
vriendelijkheid, goedheid, trouw, zachtheid en ingetogenheid. Met zulke dingen heeft geen wet iets te maken. En zij die bij Christus Jezus horen, hebben hun zelfzucht gekruisigd met haar hartstochten en begeerten. Daar wij leven door de Geest, willen we ook leven volgens de Geest.

Sequentie (verplicht op deze dag)

Kom, o Geest des Heren,
kom uit het hemels heiligdom,
waar Gij staat voor Gods gezicht.

Kom der armen troost, daal neer,
kom en schenk Uw gaven, Heer,
kom wees in de harten licht.

Kom, o Trooster, heil’ge Geest,
zachtheid die de ziel geneest,
kom verkwikking zoet en mild.

Kom, o vrede, in de strijd,
lafenis voor ‘t hart dat lijdt,
rust die alle onrust stilt.

Licht dat vol van zegen is,
schijn in onze duisternis,
neem de harten voor U in.

Zonder Uw geheime gloed
is er in de mens geen goed,
is de ziel niet rein van zin.

Was wat vuil is en onrein,
overstroom ons dor domein,
heel de ziel die is gewond.

Maak weer zacht wat is verstard,
koester het verkilde hart,
leid wie zelf de weg niet vond.

Geef Uw gaven zevenvoud
ieder die op U vertrouwt,
zich geheel op U verlaat.

Sta ons met uw liefde bij,
dat ons einde zalig zij,
geef ons vreugd die niet vergaat. Alleluia.

Ofwel gezongen in Latijn

Veni, Sancte Spiritus,
et emitte caelitus
lucis tuae radium.

Veni, pater pauperum,
veni, dator munerum,
veni, lumen cordium.

Consolator optime,
dulcis hospes animae,
dulce refrigerium.

In labore requies,
in aestu temperies
in fletu solatium.

O lux beatissima,
reple cordis intima
tuorum fidelium.

Sine tuo numine,
nihil est in homine,
nihil est innoxium.

Lava quod est sordidum,
riga quod est aridum,
sana quod est saucium.

Flecte quod est rigidum,
fove quod est frigidum,
rege quod est devium.

Da tuis fidelibus,
in to confidentibus,
sacrum septenarium.

Da virtutis meritum,
da salutis exitum,
da perenne gaudium.

Alleluia

R. Alleluia
Kom, heilige Geest, vervul het hart van uw gelovigen en ontsteek in hen het vuur van uw liefde.
R. Alleluia.

Lezing uit het heilig Evangelie volgens Johannes    15, 26-27; 16, 12-15

In die tijd zei Jezus tot zijn leerlingen: “Wanneer de Helper komt, die Ik u van de Vader zal zenden, de Geest der waarheid die van de Vader uitgaat, zal Hij over Mij getuigenis afleggen. Maar ook gij moet getuigen, want vanaf het begin zijt gij bij Mij. Nog veel heb Ik u te zeggen, maar gij kunt het nu niet dragen.
Wanneer Hij echter komt, de Geest der waarheid zal Hij u tot de volle waarheid brengen; Hij zal niet uit zichzelf spreken, maar spreken al wat Hij hoort en u de komende dingen aankondigen. Hij zal Mij verheerlijken, omdat Hij aan u zal verkondigen wat Hij van Mij ontvangen heeft. Al wat de Vader heeft, is het mijne. Daarom zei Ik dat Hij aan u zal verkondigen wat Hij van Mij ontvangen heeft.

Kort commentaar van Pater John Auping

De geestelijke afhankelijkheid van de apostelen

De twaalf apostelen waren psychologisch rijpe mensen, toen Jezus ze riep om Hem te volgen. Het waren mensen in staat zich een weg te banen in het leven, als vissers of in een ander beroep en op die manier hun familie te onderhouden. Omdat ze arm waren, waren ze ook, noodzakelijkerwijze, tolerant ten aanzien van de frustraties van het leven, en in staat geduld te hebben en te wachten vóórdat bepaalde verlangens vervuld worden. Deze tolerantie tegenover frustraties en capaciteit om te wachten zijn trekken van de psychologische volwassenheid. Maar nadat Jezus ze riep om Hem te volgen, traden ze binnen in een geestelijke afhankelijkheid van de zichtbare aanwezigheid van Jezus. Al hun fantasieën over het Rijk van God zijn een uitdrukking van die geestelijk infantiele houding: Jezus de koning, en zij aan zijn rechter en linkerhand, van Hem afhankelijk.

    Wat Jezus met ze doet, in die vijftig dagen van Goede Vrijdag tot Pinksteren, is ze helpen om geestelijk te rijpen. In vijftig dagen bevrijden ze zich van deze geestelijke afhankelijkheid van Jezus’ fysieke aanwezigheid, en worden omgevormd tot geestelijk rijpe mensen, vol van de Heilige Geest. Het is niet zo dat ze toen het contact met Jezus verloren, maar het was nu een geestelijk contact: Jezus was in elk van hen, en elk van hen in Jezus. Elk van hen is nu een andere Jezus, en handelt als Jezus, zoals we dat kunnen observeren in de Handelingen van de Apostelen.

Hoe de moeder haar kind helpt zelfstandig te worden

Hoe deed Jezus dat nu: zijn apostelen helpen om geestelijk volwassen te worden? Brooke Hopkins, een christelijke psychoanalyticus, legt uit dat Jezus met de apostelen en de leerlingen deed[1], wat volgens Donald Winicott, een andere christelijke psychoanalyticus, een moeder doet met haar kind om het kind te helpen langzaam maar zeker onafhankelijk te worden van haar zichtbare aanwezigheid.[2] Ik leg dat nu een beetje uit.

   Volgens het klassieke en baanbrekende werk vanJohn Bowlby, heeft het kind, zo ongeveer in de leeftijd van zeven maanden tot twee jaar, het nodig, zijn moeder te zien.[3] Zolang het kind zijn moeder ziet, is het gemotiveerd om zijn omgeving te exploreren. Maar te lang durende, visuele afwezigheid van de moederfiguur produceert trauma’s.[4] Volgens Winnicott, die Bowlby’s werk complementeert, zijn er echter in de interactie van moeder en kind ook ‘optimale frustraties’ die voor het kind niet traumatisch zijn, maar het goed doen. In die kwetsbare leeftijd, kan het gebeuren dat moeder in de keuken is, of iemand de deur opent, of de kamer verlaat, en zo haar kind frustreert, door die korte visuele afwezigheid. Volgens Winnicott is dat gezond. Die kleine frustraties helpen in het proces van groeiende onafhankelijkheid van de moederfiguur. Er zijn ook andere, nog vroegere optimale frustraties, zoals wanneer de baby niet zoveel melk krijgt als hij wil, of wanneer de moeder het kind speent als het zes maanden oud is.

   En er zijn ook daarna vele andere optimale frustraties in het kinderleven, bijvoorbeeld als moeder niet doet wat het wil, en het kind dan een driftbui heeft. Een goede moeder zal die driftbuien tolereren, zonder toe te geven, en zonder het voor die driftbui te straffen. Het kind leert zo dat moeders liefde constant is en dat zij zijn driftbuien overleeft en geen wraak neemt. Wanneer moeder haar kind, als het twee jaar oud is, naar de kinderschool brengt, begint het kind dikwijls te huilen, maar ook dat is een optimale frustratie. De moeder probeert dan haar kind gerust te stellen, uitleggend dat het goed voor hem (haar) is met andere kinderen te spelen en nieuwe dingen te leren, en dat zij haar kind te midden dag zal ophalen.

   Dan zijn er in de adolescentie de frustrerende períoden dat de adolescent zijn vader en moeder verwerpt, en zo zijn nog wankele zelfstandigheid beoefent, om dan opeens weer terug te keren tot de kinderlijke afhankelijkheid van zijn ouders, en dat gaat zo heen en weer.

   Tenslotte, als alles goed gaat, zal de jonge volwassene het ouderlijk huis verlaten en zich onafhankelijk een weg banen in het leven. Het goede dat zijn ouders hem of haar hebben meegegeven, de geest van zijn ouders, blijft in hem (haar), en maakt het hem (haar) juist mogelijk, onafhankelijk van hun zichtbare aanwezigheid, zich een weg te banen in het leven.

Hoe Jezus de apostelen hielp geestelijk zelfstandig te worden

Deze optimale frustraties zijn onvermijdelijk en positief in het proces van volwassen worden. Welnu, nadat de apostelen gedurende drie jaar geestelijk afhankelijk van Jezus’ zichtbare aanwezigheid waren geworden, hielp Jezus ze gedurende vijftig dagen van zijn zichtbare aanwezigheid onafhankelijk te worden, via een serie van optimale frustraties.

   De eerste en heel pijnlijke frustratie was Jezus’ lijden en dood op Goede Vrijdag en zijn afwezigheid op Paaszaterdag, De apostelen, hun hart vol droefheid, “rouwden en weenden” (Marcus 16, 10). En ze geloven de berichten van María Magdalena en de beide leerlingen van Emmaüs, dat ze Jezus gezien hebben, niet. Jezus had ze deze tijdige afwezigheid aangekondigd, zoals een moeder die haar kind geruststelt als ze het de eerste keer naar de kinderschool brengt: “Ik zal u niet verweesd achterlaten: Ik keer tot u terug” (Johannes 14,18). Als ze dan op paaszondag in de avond Hem terugzien, zijn ze heel blij en Jezus neemt geen wraak, al hadden ze allemaal Hem verlaten en waren ze allemaal op de vlucht geslagen, behalve dan Johannes. Zo leren de apostelen dat Jezus’ bestaan onafhankelijk is van hun zonden en dat zijn liefde constant is, al was hun liefde niet constant, juist zoals een goede moeder dat onderwijst aan haar kind.

   Na die ontmoeting op paaszondag verdwijnt Jezus opnieuw uit hun ogen, maar ze vinden Hem opnieuw, acht dagen later. Het lijkt wel alsof Jezus verstoppertje speelt met de apostelen, en dat is ook een beetje zo. Het zijn die optimale frustraties die hen hielpen geestelijk te rijpen. En zo ging dat door, veertig dagen lang. Tenslotte, op Hemelvaart, verdween Hij definitief uit hun ogen, maar ze waren nu meer in staat dat afscheid goed te verwerken. Door Jezus aangespoord gingen ze naar Jeruzalem om zich voor te bereiden op de komst van de Heilige Geest. Jezus had hen gezegd dat het goed voor hen was dat Hij weg zou gaan, want anders zouden ze niet geestelijk volwassen worden:

“Thans ga Ik naar Hem die Mij gezonden heeft, en toch vraagt niemand van u Mij: Waar gaat Gij heen?  Omdat Ik u dit gezegd hebt, is uw hart vol droefheid.  Toch zeg Ik u de waarheid: het is goed voor u dat Ik heenga; want als Ik niet heenga, zal de Helper niet tot u komen. Nu Ik wel ga, zal Ik Hem tot u zenden” (Johannes 16, 5-7).

   Pinksteren is de gebeurtenis waarin de vrouwen en de leerlingen hun afhankelijkheid van Jezus’ zichtbare aanwezigheid definitief overkomen. Met Pinksteren ontvangen María en de vrouwen en de apostelen en de leerlingen, de Heilige Geest, Jezus’ Geest, en nu ze zijn ze geestelijk rijp en volwassen. Ze hangen niet meer af van Jezus’ zichtbare aanwezigheid, maar door zijn Geest blijft Hij in hen en zij in Hem: “Wie in Mij blijft, zoals Ik in hem, die draagt veel vrucht, want los van Mij kunt gij niets” (Johannes 15,5). Ze zijn dus Jezus niet kwijt, maar ze zijn zó intiem met Hem verenigd, dat Hij in hen blijft en zij in Hem. Elke apostel, zoals we dat zien in de Handelingen van de Apostelen, is nu een andere Jezus en handelt als Jezus. We zien dat ze doen wat Jezus deed gedurende zijn openbare leven.

   Zo is het ook met u. Als u voortdurend de ervaring zou hebben, zonder onderbreking, van de troostende aanwezigheid van Christus, dan zou Hij u verwennen en bederven, als een verwend kind. Daarom raakt u Hem soms kwijt, of uw geestelijke leidsman verhuist of sterft, en in die kleine beproevingen groeit u en rijpt u geestelijk, om Hem zo dieper in uzelf opnieuw terug te vinden. Dat is de weg van de groei in het geestelijk leven.

De vruchtbaarheid van geestelijk volwassen mensen

De vruchten van dit doopsel van de Heilige Geest, op Pinksteren, worden zichtbaar als we de Handelingen van de Apostelen lezen. Vóór en tijdens Jezus´ Passie waren de apostelen bang voor het lijden en laf: toen Jezus gevangengenomen werd, vluchtten zij, en Petrus ontkende driemaal Hem te kennen. Maar in de Handelingen van de Apostelen zijn ze moedig en laten zich niet intimideren door de bedreigingen van het Sanhedrin en andere tegenstanders. Eerst waren ze bedroefd en gedeprimeerd. Maar in de Handelingen van de Apostelen zijn ze vol blijdschap en vreugde, zelfs in de gevangenis. Eerst waren ze lusteloos en verlamd van vrees. Maar in de Handelingen van de Apostelen zijn ze vol energie en dynamisch. Eerst waren ze opgesloten in een huis, de deuren op slot. Maar in de Handelingen van de Apostelen gaan ze naar buiten en reizen naar alle toen bekende landen om Jezus’ dood en verrijzenis te verkondigen. Eerst waren ze jaloers op elkaar en bikkelden ze wie de voornaamste was (Marcus 9,33-34; Matteüs 20,24). Maar in de Handelingen van de Apostelen zijn ze verenigd door wederzijdse liefde, “bekleed met de nieuwe mens… als Gods heilige en geliefde uitverkorenen, [met] tedere ontferming, goedheid, deemoed, zachtheid en geduld, elkaar verdragend en vergevend, als de een tegen de ander een grief heeft, met een dankbaar hart voor God psalmen, hymnen en liederen zingend, ingegeven door de Geest” (Kolossenzen 3,10-16). Eerst waren ze gedesillusioneerd en hadden de hoop verloren (Lucas 24,21). Maar in de Handelingen van de Apostelen zijn ze vol goede moed en vol hoop en vertrouwen op God en het succes van hun missie.

  Het zijn deze karaktertrekken van de nieuwe mens en de goede werken van liefdadigheid die daaruit voortkwamen, gepaard aan de evangelisatie, die er de oorzaak van waren dat al vóór de bekering van Constantijn de Grote, in 313 n. C., niet tegenstaande de vervolgingen, meer dan de helft van de bewoners van het Romeinse rijk christenen waren.[5]

   Deze nieuwe, geestelijk rijpe mensen hebben de hele wereld geëvangeliseerd, in successieve missie golven, waaraan in het begin van de 20e eeuw ook Nederland heeft bijgedragen: in Nederland woonde 1% van de katholieken in de wereld, maar Nederland produceerde toen 10% van de missionarissen in de wereld![6]

   In de Handelingen van de Apostelen gaat de neerdaling van de Heilige Geest gepaard met veel uiterlijke tekenen: een gedruis als een storm, vuur dat in de vorm van tongen zich op ieder neerzet, en ze spreken vele talen, die ze voorheen niet kenden. Maar de essentie van het gebeuren is: “Zij werden allen vervuld van de heilige Geest” (Handelingen 2,4). Het is waar dat er ogenblikken zijn in de kerkgeschiedenis en in een mensenleven zijn, waarin mensen gedoopt worden met de Heilige Geest. Maar dat neemt niet weg dat deze vergeestelijking en vergoddelijking een continu proces is, iets van elke dag. Juist in geestelijke rijpe mensen zijn die bezoeken van de heilige Geest vaak heel stil en heel innerlijk, zoals Ignatius zegt in de Geestelijke Oefeningen: “Bij wie van goed naar beter gaan raakt de goede engel de ziel lieflijk, licht en zacht aan, zoals een druppel water in een spons dringt”.[7]

   Het zijn deze geestelijke rijpe mensen wier handelingen niet alleen een sociologische vrucht dragen, maar die ook, en vooral, vruchtbaar zijn voor het Rijk van God. Ze helpen andere mensen dichter bij God te komen.

---

[1] Brooke Hopkins, “Jesus and Object-Use: A Winnicottian Account of the Resurrection Myth”, in: International Review of Psychoanalysis 16 (1989).

[2] Donald Winnicott, “The Use of an Object”, in: International Review of Psychoanalysis, vol. 50 (1969).

[3] John Bowlby, Attachment and Loss: vol. 1 Attachment, vol 2 Separation & vol. 3 Loss, Penguin Book, 1971, 1978, & 1981.

[4] Ibidem, vols. 2 & 3.

[5]Zie Rodney Stark, The Rise of Christianity: How the Obscure, Marginal Jesus Movement Became the Dominant Religious Force in the Western World in a Few Centuries, Harper Collins, 1997: en van dezelfde auteur, The Triumph of Christianity, Harper One, 2011.

[6] Jan Roes, Het grote missieuur 1915-1940, Amboboeken, 1974.

[7] Ignatius van Loyola, Geestelijke Oefeningen, nummer 335.