17e Meditatie op het Evangelie door pater Auping

Tijdens het bezoek van pater John Auping SJ uit Mexico – opgegroeid in Joppe – in september 2018 aan onze geloofsgemeenschap om met ons het 150-jarig jubileumfeest te vieren is het idee geboren contact met elkaar te houden. Het voornemen van pater Auping is om ons periodiek, zo eens in de drie weken, een overweging gewijd aan een tekst uit het Evangelie met ons te delen. Wij zijn pater Auping zeer erkentelijk voor dit initiatief en wensen u veel devotie bij het lezen.

Klik hier voor Een Gids voor het mediteren op het Evangelie door pater Auping

De Zaligsprekingen

Matteüs 5,1-16

1 Toen Jezus deze menigte zag, ging Hij de berg op en, nadat Hij zich had neergezet, kwamen zijn leerlingen bij Hem. 2 Hij nam het woord en onderrichtte hen aldus:
3 Zalig de armen van geest, want aan hen behoort het Rijk der hemelen.
4 Zalig de treurenden, want zij zullen getroost worden.
5 Zalig de zachtmoedigen, want zij zullen het land bezitten.
6 Zalig die hongeren en dorsten naar de gerechtigheid, want zij zullen verzadigd worden.
7 Zalig de barmhartigen, want zij zullen barmhartigheid ondervinden.
8 Zalig de zuiveren van hart, want zij zullen God zien.
9 Zalig die vrede brengen, want zij zullen kinderen van God genoemd worden.
10 Zalig die vervolgd worden om de gerechtigheid, want hun behoort het Rijk der hemelen.
11 Zalig zijt gij, wanneer men u beschimpt, vervolgt en lasterlijk van allerlei kwaad beticht om Mijnentwil. 12 Verheugt u en juicht, want groot is uw loon in de hemel. Zo immers hebben ze de profeten vervolgd die voor u geleefd hebben.   
13 Gij zijt het zout der aarde. Maar als het zout zijn kracht verliest, waar mee zal men dan zouten? Het deugt nergens meer voor dan om weggeworpen en door de mensen vertrapt te worden. 14 Gij zijt het licht der wereld. Een stad kan niet verborgen blijven als ze boven op een berg ligt! 15 Men steekt toch ook niet een lamp aan om ze onder de korenmaat te zetten, maar men plaatst ze op de standaard, zodat ze licht geeft voor allen die in huis zijn. 16 Zo moet ook uw licht stralen voor het oog van de mensen, opdat zij uw goede werken zien en uw Vader verheerlijken die in de hemel is.

Een misverstand

Alle negen zaligsprekingen hebben dezelfde structuur: mensen die in nood verkeren, worden zalig verklaard omdat ze door God uit hun nood verlost worden. Het gaat om een radicale verandering, een geweldloze revolutie. Dit wordt niet altijd zo begrepen. Ik heb meerdere malen boeken en artikelen over de zaligspekingen gelezen, waar die als volgt (half) geciteerd worden:

Zalig de armen…
Zalig de treurenden…
Zalig de onderdrukten…
Zalig die hongeren en dorsten naar de gerechtigheid…
Zalig die vervolgd worden om de gerechtigheid…

Wat ze niet citeren is de tweede helft: want aan hen behoort het Rijk der hemelen; want zij zullen getroost worden; want zij zullen het land bezitten; want zij zullen verzadigd worden; want hun behoort het Rijk der hemelen.

Heeft de uitgever van die boeken en artikelen aan deze auteurs laten weten dat er geen ruimte was voor de twee helft van die zaligsprekingen? Dat is natuurlijk niet het geval. Het is eerder zo, dat zo’n auteur die tweede helft niet citeert, omdat hij die tweede helft niet zo ziet zitten. Hij heeft er geen ervaring van, en daarom heeft hij het er ook niet over. De mond spreekt waar het hart vol van is, maar ook: waar het hart leeg van is, zal de mond niet van spreken. Daarna doen deze auteurs een soort intellectuele goochelarij, om uit te leggen dat de armen, door het feit dat ze arm zijn, gelukkig zijn; dat de treurenden, door het feit dat ze verdriet hebben, gelukkig zijn; dat de onderdrukten door het feit dat ze onderdrukt worden, gelukkig zijn; dat de hongerigen, door het feit dat ze honger hebben, gelukkig zijn; en dat de vervolgden, door het feit dat ze vervolgd worden, gelukkig zijn.

Dat is natuurlijk onzin. Zolang iemand arm, verdrietig, onderdrukt, hongerig en vervolgd is, is hij niet gelukkig, maar ongelukkig, namelijk arm, verdrietig, onderdrukt, hongerig en vervolgd.

Jezus is geen masochist. Het lijden wordt niet verheerlijkt als een blijvende waarde in zichzelf, maar als de overgang naar de verrijzenis. Was die verrijzenis er niet, dan zou dat lijden ook geen zin hebben. Wat Jezus ziet is dat mensen in nood, zo gauw ze in geloof hun hart voor Gods aanwezigheid openen, ontdekken dat God inderdaad een radicale verandering in hun leven te weeg brengt: van arm zijn naar rijk zijn met God; van verdriet naar troost; van onderdrukking naar bevrijding en landbezit; van honger en dorst naar verzadiging; en van vervolging naar rechtvaardiging en rehabilitatie. Juist vanwege die ervaring dat God hun hopeloze situatie ten goede verandert, worden die mensen gelukkig, de gelukkigste mensen op aarde, want ze hebben God leren kennen en tegelijk is hun menselijke situatie ten goede veranderd.

De structuur eigen aan alle zaligsprekingen

Deze door God bewerkte verandering gaat in twee fasen: eerst is er een innerlijke verandering, dan, kort daarna, een verandering in de uiterlijke, sociale situatie, die het mogelijk maakt dat de mens zich een weg baant uit de moeilijkheden naar een nieuw begin.

In haar boek What doesn´t kill you makes you stronger, heeft Maxine Schnall[1] verhalen verzameld van mensen die door een diepe crisis heenkwamen, dank zij een innerlijke Godservaring, gevolgd door een uiterlijke verandering ten goede van hun levenssituatie. De titel van het boek is een parafrase van een citaat van Friedrich Nietzsche[2]. Het betekent dat de moeilijkheden van het leven ons kunnen helpen ons karakter te sterken. Schnall verwijst niet met zoveel woorden naar de zaligsprekingen, maar naar de ‘synchroniciteit’ van Jung[3], dat is de acausale gelijktijdigheid van een innerlijke, psychologische gebeurtenis, en een uiterlijke, fisieke of sociale gebeurtenis. Jung definiëert synchroniciteit als volgt: “Het verschijnsel synchroniciteit bestaat uit twee factoren: 1. een onbewuste voorstelling komt direct (letterlijk) of indirect (symbolisch) in het bewustzijn als droom, inval of intuitie; 2. met deze inhoud valt een objectief feit samen: ‘coïncidentie’.”[4]

Schnall merkte op dat op het moment dat haar patiënten het vertrouwen in God en zichzelf terugvonden, zij kort daarna wegen vonden om opnieuw te beginnen. Het gaat hier niet om een wetenschappelijke relatie tussen oorzaak en gevolg, maar om een acausale verbondenheid tussen twee gebeurtenissen, namelijk, in de eerste plaats, een innerlijke verandering van de persoon, van wanhoop en depressie naar geloof en hoop, en, in de tweede plaats  ̶ kort daarna ̶ een verandering ten goede van uiterlijke omstandigheden die het die persoon mogelijk maken een weg te vinden uit zijn of haar moeilijkheden. In de christelijke theologie spreken we over de mysterieuze verbondenheid tussen een persoonlijke akkte van geloof en vertrouwen in God, en het tastbare, bijna gelijktijdige ingrijpen van de goddelijke voorzienigheid in het leven van die persoon. Dat is de algemene structuur die eigen is aan alle zaligsprekingen.

Een voorbeeld uit het boek van Schnall is dat van Kaile Warren, die een constructie werkplaats had in Portland, Maine, dat zich wijdde aan loodgieterswerk, elektrische installaties, het schilderen van muren, enzovoort. Op zekere dag wordt hij in een auto ongeluk, dat niet zijn schuld was, half verlamd en heeft lang durende fysiotherapie nodig. Als hij maanden later het ziekenhuis uitkomt, is hij alles kwijt: zijn huis, zijn werkplaats, zijn truck, en zijn vrouw. Het enige wat hij nog heeft zijn 500 dollars. Hij begint als een bedelaar te zwerven door de straten van Portland, slachtoffer van een diepe depressie. Op een goede nacht, slapend in een verlaten gebouw, wordt zijn schoen door een rat gebeten. Hij begint te huilen, en roept uit naar God: “God, help me”. De volgende dag wordt hij vroeg wakker, met een helder idee dat hij met de 500 dollars die hij nog had, een business kan beginnen, en met een gevoel van grote kalmte en zekerheid dat hij het zal maken. De business zal  Rent-a-Husband  heten: het idee is dat hij zijn diensten zal aanbieden aan huisvrouwen die dringend een reparatie in hun huis nodig hebben. De volgende dag ontmoet hij een oude vriend die hem een kantoor en een telefoon leent. Van die 500 dollars drukt hij flyers, waarin hij zijn diensten aanbiedt, en koopt een oude truck, om die flyers te verspreiden. In kwestie van weken heeft zijn franchise groot succes, en groeit na een paar jaren uit tot een groot bedrijf dat business doet in de V.S.  en andere landen.[5]

De zaligspreking van Kaile is: “Zalig de mislukten, want God zal hen succes geven.” We zien in dit voorbeeld duidelijk hoe  Kaile de beide etappes van zijn eigen zaligspreking doormaakte: eerst die hulpkreet tot God, uit de grond van zijn hart, die hem die kalmte en zekerheid gaven en een klaar idee van de business die hij zou kunnen starten. En kort daarna, de volgende dag, het ingrijpen van de goddelijke voorzienigheid via de ontmoeting met een oude vriend die hem een kantoor en een telefoon leende.

Zalig de armen van geest, want aan hen behoort het Rijk der hemelen.

Wij gaan nu kort ieder van de negen zaligsprekingen overwegen, te beginnen met de eerste. Bij Matteüs, is de sociologische arme niet automatisch een arme van geest. En omgekeerd, een sociologische rijke, is niet automatisch uitgesloten uit deze groep van zaligen, want kan soms arm van geest zijn. In feite zijn we allemaal objectief arm, armen zowel als rijken, arm tegenover God. Onze menselijke conditie van beperktheid en relatieve onmacht in deze wereld, en tot op zekere hoogte in ons eigen leven, betekent dat we, objectief gezien, arm zijn. Op het moment dat u zich die menselijke conditie van armoede subjectief eigen maakt, en bovendien die menselijke armoede in contact met God aanvaardt en verwerkt, en meer vertrouwt op Hem en op zijn hulp dan op u zelf en wat u zelf kunt doen, bent u arm van geest. Het is voor armen minder moeilijk dan voor rijken tot die armoede van geest te komen, want sommige rijken verdringen soms hun menselijke conditie, en scheppen zich een valse zekerheid, gebaseerd op hun rijkdommen.

De arme van geest beleeft en overkomt zijn menselijke conditie van beperktheid en armoede in een intieme relatie met God. Want al heeft de arme van geest niet veel bezittingen, hij beschikt op mysterieuze wijze over alles wat van God is. En omdat nu eigenlijk alles wat bestaat van God is, de Schepper en Heer van al wat bestaat, beschikt de arme van geest op mysterieuze wijze over al het geschapene: geld, contacten, de nodige toestemmingen en autorisaties, privé hulp en overheidshulp. God laat hem weten en voelen: “alles wat van mij is, is ook van jou” (Lucas 15,31). Over de werking van de goddelijke voorzienigheid in het leven van de armen van geest heb ik meer gezegd in de 10^E Meditatie op het Evangelie door pater Auping.

Zalig de treurenden, want zij zullen getroost worden

Wat voor de armoede geldt, geldt ook voor depressie en verdriet. Juist zoals de arme mens door zijn geloof en vertrouwen op God een arme van geest wordt, zo zal de psychologische gedeprimeerde door zijn geloof en vertrouwen op God een door God geraakte en getrooste mens worden. Er is een tekst van Tolkien die goed uitdrukt wat deze zaligspreking inhoudt. Het is een door Tolkien geschreven mythe over Nienna, die deze zaligspreking belichaamt. Nienna is een archetypes figuur.

“Nienna leeft in eenzaamheid. Zij is gewend aan het verdriet en zij rouwt over elke wond die de Wereld door toedoen van Satan wordt aangedaan. Zo groot is haar pijn dat, bij het voortgaan van de Muziek, haar zang werd omgevormd in een klaaglied, lang voordat de muziek tot een einde kwam, en de melodie van het verdriet werd zo ingewoven in de thema’s van de Wereld al voordat die begon. Maar zij huilt niet om zichzelf; en degenen die naar haar luisteren leren medelijden te hebben en volharding in hoop… Allen die het Rijk van God verwachten, roepen haar aan, want zij geeft kracht aan de geest en transformeert het lijden in wijsheid.”[6]

Dit is een heel diepe tekst en het is de moeite waard dat u er wat langer bij stilstaat.

Zalig de zachtmoedigen, want zij zullen het land bezitten

De zachtmoedigen zijn de mensen die leven in onderdrukking zonder zich over te geven aan de rancune, de wrok en de toorn. De oorsprong van deze zaligspreking is psalm 37. Het is de moeite waard een aantal verzen van die psalm te overwegen want ze geven goed weer waar Jezus het over heeft. Tot vijf maal toe wordt de belofte herhaald dat de zachtmoedigen, die op God vertrouwen en Hem trouw zijn, die op Hem wachten en van Hem alles verwachten, “de aarde zullen beërven” (vers 9, 11, 22, 29 en 34).

1 Wees nooit op boosdoeners afgunstig, benijd niet wie onrecht begaan.
2 straks zijn zij verdord als het gras, verwelkt als het groen van de velden.
3 Vertrouw op de Heer, doe wat goed is, hoed uw trouw in het land waar gij woont.
4 Vind uw diepste geluk in de Heer: en uw hartsverlangen vervult Hij.
5 Leg uw leven de Heer in de hand, bouw op Hem: Hij zal het volbrengen.
6 Hij doet rijzen uw recht als het licht, uw geding als de middagzon stralen.
7 Keer u stil tot de Heer en verbeid Hem; benijd niet, al lijkt hij zijn doel te bereiken, de mens die met list weet te werken.
8 Ban uw wrok, laat varen uw toorn, voed geen afgunst: dat sticht louter onheil.
9 Want de boosdoeners worden verdelgd; die de Heer hoopvol hebben verbeid, zij zullen het aardrijk beërven…
11 de zachtmoedigen beërven het aardrijk, laven zich aan de volheid des vredes.…
18 De Heer kent de dagen der vromen, eeuwig blijft hun het erfdeel bewaard:
19 in de kwade tijd onverslagen, vinden zij zelfs bij hongersnood voedsel….
22 Die Hij zegent beërven het aardrijk….
23 De Heer houdt de mens recht op zijn voeten wanneer Hem zijn wandel behaagt:
24 mocht hij vallen, geveld is hij nooit, want de Heer heeft zijn hand reeds gegrepen.
25 Jong was ik en nu ben ik oud, nooit zag ik een rechtvaardige verlaten, noch zijn nageslacht bedelen om brood.
27 Mijd het kwade, doe gij het goede: zo zult ge voor immer hier wonen.
26 Wie barmhartig steeds klaar stond tot lenen, ook zijn nageslacht ontmoet zegen.
28 De Heer staat aan de kant van het recht, nooit zal Hij zijn getrouwen begeven, zij worden behouden voor eeuwig…
29 De rechtvaardigen beërven de aarde, zij mogen haar blijvend bewonen.
30 Wijsheid klinkt uit de mond des rechtvaardigen, zijn tong spreekt van het rechte bestel.
31 In zijn hart leeft de wet van zijn God; daarom zullen zijn schreden niet falen.
32 Al beloert wie kwaad wil de rechtvaardige, al zoekt hij hoe hem te vermoorden,
33 de Heer geeft hem niet in zijn macht, duld nooit dat zijn rechtszaak verkracht wordt. 34 Verbeid de Heer, ga waar Hij wijst, die u waard keurt het land te beërven”

De zachtmoedigen hoeven niet te wachten op de hemel, om verlost te worden, al is het eeuwig leven zeker hun deel, maar reeds in dit leven zullen ze bevrijd worden van de onderdrukking en ‘de aarde beërven’.

Soms is de onderdrukking niet een louter individueel, maar collectief gebeuren, en is ook de bevrijding niet een individueel, maar sociaal gebeuren. In zulke gevallen is toch de volgorde van de innerlijke en uiterlijke componenten dezelfde als in de individuele zaligspreking. Eerst is er de innerlijke Godservaring, dan de uiterlijke, sociale bevrijding. Maar in zulke gevallen zijn de bevrijders en de bevrijdden niet noodzakelijk dezelfde mensen. Het kan zijn dat de Godservaring van de bevrijder is, en de bevrijding voor de onderdrukten. Ik heb dat systematisch onderzocht in het geval van de invloed van de Godservaring op de afschaffing van de slavernij in Noord-Amerika.[7] Eerst construeerde ik een Scoring-Manual for Expressions of Experience of God, wetenschappelijk getest voor betrouwbaarheid en geldigheid, en publiceerde die, met mijn hypothesen, vóór ik naar de USA reisde.[8] Gedurende het jaar maakte ik de lange reis[9], en bezocht ik 36 universiteitsbibliotheken en Historical Societies, om de autobiografiese geschriften van 112 slavenhouders en proslavery clergymen, en 50 abolitionisten en antislavery clergymen te raadplegen.

Gemiddeld, per duizend pagina’s, vond ik 6.5 uitdrukkingen van Godservaring in de autobiografische geschriften van de geweldloze abolitionisten en antislavery clergymen, en 0.1 uitdrukkingen van Godservaring bij de slavenhouders en proslavery clergymen. En wat de abolitionisten betreft, vond ik 9.5 uitdrukkingen van Godservaring per duizend bladzijden in de autobiografische geschriften van de vroege abolitionisten, die de beweging op gang brachten, eerst in de 18^e eeuw, toen in de 19^e eeuw, en 0.5 uitdrukkingen van Godservaring in de autobiografische geschriften van de latere abolionisten. In het Missouri Compromise van 1820-21, werd de slavernij afgeschaft in het Noorden van de Verenigde Staten, en in 1865, na de Burgeroorlog, ook in het Zuiden.

Het is dus een feit, dat deze ‘collectieve zaligspreking’ (gelukkig de slaven want God zal hun bevrijden) begon met de Godservaring van de vroege abolionisten, en eindigde met de afschaffing van de slavernij in de Verenigde Staten en de bevrijding van de negerslaven.

In het algemeen, méér dan veel mensen willen weten of toegeven, is Gods weldadige invloed in de mensen geschiedenis heel tastbaar, en zelfs, zoals in het bovenstaande geval van de afschaffing van de slavernij in Noord-Amerika, wetenschappelijk te bewijzen.

Zalig die hongeren en dorsten naar de gerechtigheid, want zij zullen verzadigd worden

Deze zaligspreking deelt de zekerheid mee dat God onze wensen, onze honger en dorst naar gerechtigheid vervult. De Heilige Ignatius van Loyola zag de “heilige wensen en gebeden” als een vorm van apostolaat[10]; hij raadde de jezuïeten aan “ambitieuze voornemens te maken, en grote wensen te cultiveren om echte en trouwe dienaars van God te zijn”;[11] God zelf inspireert “deze levende en efficiënte wensen”.[12] De katholieke psychoanaliste, Francoise Dolto, legt in een kommentaar op het Evangelie uit, dat Jezus eerst onze verdrongen wensen bevrijdt, zodat ze bewust en intens ervaren worden, en dan die wensen vervult.[13] U kunt daar meer over vinden in de 8^e Meditatie op het Evangelie door pater Auping.

Zalig de barmhartigen, want zij zullen barmhartigheid ondervinden

Wat helpt om in uw eigen verdriet troost van God te ondervinden, is dat u uit zichzelf treedt, al heeft u verdriet, en u bezoekt iemand die zelf verdrietig is en troost zoekt, om naar zo iemand te luisteren en hem begrip en troost te schenken. De medelijdenden zullen Gods medelijden ervaren. Piet Penning de Vries legt dat als volgt uit:

“Kijk nu eens heel goed naar die Jezus. Als u zich alleen voelt, als u zich door mensen alleen gelaten voelt, als u denkt: aan die wereld van ons daar is toch niks meer aan te doen… of ik kan er in ieder geval niks aan doen; als de moed u ontzinkt: kijk eens naar Jezus. Er was voor Hem geen plaats. Probeer nu eens niet te veel zelfmedelijden te hebben, niet uzelf te beklagen, maar probeert u eens te zien wat Jezus doet: Geen plaats in de herberg voor Hem? Hij gaat u herbergen. Waar is die zaal? Waar is die verblijfplaats? Hij schept deze ruimte, de ruimte van de eucharistie als een herberg voor de mensheid… Probeer dat eens in uw eigen leven te doen. Als u het niet ziet zitten, probeer dan niet bij een ander thuis te raken. Zoek niet van een ander te ontvangen wat u mist, maar probeer eens eerst, zoals Jezus, een ander herberg te verschaffen en laat dat u alles kosten zoals het Hem alles kostte. Zoals het Hem alles heeft gekost. Door zo te leven, kan God, door U, een stukje van deze wereld veranderen. En dat is zijn enige weg. De weg van de zelfgave zoals Hij Zich in het heilig sacrament, aan ons geeft. Probeer het voor anderen te doen en laat het door Hem aan u doen. Wees een weldoener zoals Jezus voor anderen”.[15]

Piet Penning de Vries SJ, Van Hart tot hart, 1995, págs. 579-580

Een voorbeeld kan dit duidelijk maken. Een pater van mijn communiteit, Leonel, heeft een nicht, Marisol, die getrouwd is met Bernardo Pantaleón, die aan multiple sclerose lijdt. Ze zijn van Oaxaca, en arm. Ze kwamen naar Mexico stad voor behandeling. Hij heeft interferon ampullen nodig. Ik vond voor hen op internet het adres en de telefoon van de Asociación Mexicana de Esclerosis Múltiple IAP. Toen de directeur van het centrum, Lourdes Ituarte, hem en zijn vrouw ontving, ontdekten Bernardo en Marisol dat Lourdes Ituarte zelf aan multiple sclerose lijdt, en in een rolstoel zit, omdat ze haar benen niet meer kan gebruiken. Lourdes was heel vriendelijk en vol begrip, ook voor hun armoede, en gaf ze de ampullen met interferon gratis. Dit is een goed voorbeeld van iemand die, in plaats van zich als slachtoffer te beklagen, van de nood een deugd gemaakt heeft, uit zichzelf getreden is, en haar leven er aan wijdt om andere mensen die aan multiple sclerose lijden te helpen.

Zalig de zuiveren van hart, want zij zullen God zien

Oorspronkelijk was de zuiverheid van hart een liturgisch begrip. De mens wiens handen niet door misdaden bevuild zijn, en wiens hart niet door zonden besmet is, zal God ontmoeten in de liturgie: “Wie mag dan bestijgen de berg van de Heer, wie mag staan in zijn heilig domein? Die rein is van handen en zuiver van hart...” (Psalm 24,3-4).

Wat de zaligspreking van Matteüs 5,8 doet is die zuiverheid van hart uit het liturgisch domein halen, en ze in het midden van de dagelijkse werkelijkheid plaatsen. Dat betekent dat de zuiveren van hart hun alledaagse werkelijkheid transformeren in iets wat op de liturgie lijkt. Door hun zuiverheid van intentie hebben al hun woorden en daden de intentie God te behagen, juist zoals in de liturgie, en door hun zuiverheid van hart onthouden zij zich van vrijwillige zonden, en kunnen zo God zoeken en vinden in alles wat ze zeggen en doen, juist zoals in de liturgie. Deze zuiverheid van hart maakt zo de alledaagse werkelijkheid een soort liturgisch gebeuren. Dit betekent dat de zuiveren van hart in Gods tegenwoordigheid leven. Dit is vooral het geval wanneer de ziel is aangekomen bij het ingestorte, mystieke gebed, ook gekend als het gebed van rust en het gebed van eenheid, want dat is het soort gebed waarmee we de straat op kunnen gaan en dat we kunnen meenemen naar ons werk, ons alledaagse leven zo omvormend in een soort liturgie. De heilige Teresa van Avila drukt dat als volgt uit:

“Uit deze ingetogenheid komt soms een rust en een innerlijke vrede voort die helemaal een gave van God is. De ziel heeft de indruk dat haar niets ontbreekt, zelfs woorden vermoeien haar, ze kan geen gebeden zeggen, noch ook mediteren, ze wil niets anders dan liefhebben. Dit kan soms best lang duren, en soms zelfs heel lang… Ofschoon dit gebed van rust nog geen gebed van eenheid is, de ziel begrijpt dat haar wil verbonden is aan die van God, en helemaal door God bezet is. De overige potenties zijn vrij voor andere zaken en werken in dienst van God. Marta en Maria zijn eindelijk verenigd.”[15]

Heilige Teresia van Avila, Gewetensbrieven, 5, 4-5

De heilige Ignatius noemt deze transformatie van de alledaagse werkelijkheid in de liturgie God zoeken en vinden in alles wat we doen, in het wandelen, in het praten, in het eten, in het contact met de naaste, in het werk, in de ontspanning, en en in het apostolaat. Dat is de vrucht van de zuiverheid van hart: zalig de zuiveren van hart want zij zullen God zien.

Zalig die vrede brengen, want zij zullen kinderen van God genoemd worden

Er zijn mensen die te midden van conflicten hun hart in vrede bewaren, zoals Jezus ons aanraadde gedurende het laatste avondmaal:

“Toen zeiden zijn leerlingen: … Wij geloven dat Gij van God zijn uitgegaan.” Jezus antwoordde hun: … de Vader is met Mij. Dit heb Ik u gezegd, opdat gij vrede zoudt bezitten in Mij. Weliswaar leeft gij in de wereld in verdrukking, maar hebt goede moed: Ik heb de wereld overwonnen.”

Johannes 16,29-33

Niet alleen bewaren deze mensen zelf hun innerlijke vrede in situaties van sociale conflikten, maar ze zijn ook in staat om andere mensen die zijn vastgelopen in wederzijdse conflicten te helpen om zich te verzoenen: het zijn vredebrengers, zelf levend als kinderen van God en anderen helpend om als kinderen van dezelfde Vader in vrede met elkaar te leven. Zoiets gebeurt bijvoorbeeld in de met gebed verbonden psychotherapie voor in conflict levende echtparen.

Zalig die vervolgd worden om de gerechtigheid, want hun behoort het Rijk der hemelen

De vredebrengers en zuiveren van hart brengen de hemel op aarde. En omgekeerd, de vervolgden en beschimpten omwille van het Evangelie, zullen in de hemel ontvangen wat ze op aarde niet kregen, namelijk dat iedereen ziet, dat God met hen is en ze gelijk geeft. Dat is op de eerste plaats waar voor de martelaars, maar in ruimere zin voor alle gelovigen die op aarde omwille van Jezus vervolgd worden. In tegestelling tot de eerste zeven zaligsprekingen, hebben de laatste twee het niet alleen over een verandering ten goede in dit leven, maar ook in het eeuwige leven en om die reden, staan deze twee zaligsprekingen een beetje apart. U moet dus nooit de moed verliezen, als anderen tegen zijn, tegen het Evangelie, tegen de Kerk, en tegen u,  want “groot is uw loon in de hemel”. Het zou fijn zijn als een en ander reeds in dit leven zou kunnen worden opgehelderd en rechtgezet, maar dat is niet altijd het geval, soms wel, vaak niet. Uw geduld en geloof moeten dus groot genoeg zijn, om de uiteindelijke, hemelse gebeurtenissen in te sluiten.

Uw eigen zaligspreking vinden

Tot nu toe heb ik het gehad over de negen zaligsprekingen die in het Evangelie van Matteüs te vinden zijn. Eigenlijk moet iedereen zijn eigen zaligsptreking vinden. Uw eigen zaligspreking geeft u de sleutel om wat zinloos schijnt te zijn in uw eigen leven, zin te geven. Uw eigen zaligspreking kan een van de negen geschrevenen zijn, of een andere. Dat u uw eigen, heel persoonlijke zaligspreking ontdekt en beleeft, betekent natuurlijk niet dat u die andere zaligsprekingen verwaarloost. Maar één is voor u de belangrijkste.

In het hierboven verhaalde geval van Kaile hebben we gezien dat zijn eigen, heel persoonlijke zaligspreking niet expliciet in het Evangelie te vinden is. Zijn zaligspreking was immers: Zalig de mislukten, want God zal hen succes geven. Een ander voorbeeld van iemand die haar eigen, heel persoonlijke zaligspreking vond, is Theresia van Avila. De inquisitie die de ‘iluminados’ vervolgde, ging van klooster tot klooster en verbrandde de boeken die volgens hen naar ketterij ruikten, onder meer de boeken die Theresia gebruikte als geestelijke voedsel voor haar religieuze leven. In plaats van het op te geven of uit te treden, vond Theresia haar eigen zaligspreking: Zalig de onwetenden, want God zal hen het boek van het leven openen. Via haar gebedservaringen en visioenen, onderwees God zelf haar dingen over het geloof die zelfs in goede boeken niet te vinden zijn, bijvoorbeeld wat zij schrijft over de hel en de hemel.

Een ander voorbeeld is Gandhi en zijn ontdekking van het geweldloos verzet. Ook hij vond zijn eigen zaligspreking: Zalig de machtelozen, want Gods zwakte is sterker dan de machtigen van deze wereld en zo overwon hij de koloniale onderdrukking.

En dan is er de zaligspreking van María: Zalig de kleine mensen, want God doet voor en door hen grote dingen:[16]

“Hij zag welwillend neer op de kleinheid van zijn dienstmaagd. En zie, van heden af prijst elk geslacht mij zalig, omdat Hij Die machtig is aan mij grote dingen deed, en heilig is zijn Naam”

Lucas 1,48-49

Zelf vond ik mijn eigen zaligspreking op 5 januari 2002. Ik was heel rustig, bij wijze van ontspanning, The Silmarillion van Tolkien aan het lezen. Toen ik aankwam op bladzijde 28, waar Tolkien ons Nienna presenteert, werd ik innerlijk geraakt door Gods barmhartigheid en begon zacht te huilen van troost. Ik had mijn zaligspreking gevonden. In feite zijn het er twee, allebei deel van de negen die we in Matteüs vinden: Zalig de treurenden, want zij zullen getroost worden en: Zalig de barmhartigen, want zij zullen barmhartigheid ondervinden.

Iedereen kan zijn eigen zaligspreking vinden door zich af te vragen “wat is er nou in mijn leven waarvan ik zo graag zou willen dat het er niet is”. Juist dáár kunt u uw zaligspreking vinden. Juist dáár kan God uw leven ten goede veranderen.

Licht van de wereld en zout der aarde

Mensen die zo hun zaligspreking leven, zijn licht van de wereld. Zij wijzen de weg aan vele mensen, de paradoxale weg van het Evangelie. Hoeveel hebben we niet te danken aan Maria, hoeveel mensen hebben zich niet geïnspireerd in Theresia van Avila en in Gandhi!

Ook zijn zulke mensen zout van de aarde. Als deze mensen er niet zouden zijn, zou de geschiedenis van de mensen smakeloos worden, en God niet behagen. Dat God de mensengeschiedenis niet verwerpt, zoals Hij dat deed in de zondvloed, is omdat deze geschiedenis, met deze mensen die hun zaligspreking beleven, Hem goed bevalt en aantrekt. Zulke mensen zijn de deur waardoor Gods genade deze wereld binnenstroomt.

1. Maxine Schnal, What doesn´t kill you makes you stronger. Turning bad breaks into blessings, Perseus Publishing, 2002.
2. Friedrich Nietzsche, Götzendämmerung: Sprüche und Pfeile, nummer 8: “Was mich nicht umbringt macht mich stärker”.
3. Carl Gustav Jung, Synchroniciteit. Een beginsel van acausale verbondenheid, Lemniscaat, Rotterdam, 2000.
4. Ibidem, pág. 25
5. Jaren later, zou Kaile Warren een lawsuit van zijn investeerders konfronteren, en ofschoon hij door de rechter werd vrijgesproken van kriminele misdaden, werd zijn goede naam hierdoor aangetast. De oorsprong van deze problemen was het starten van een veelbelovende business relatie van Rent-a-Husband met Ace Hardware, wat Kaile motiveerde aan zijn potentiële aandeelhouders een goed rendiment te beloven. Maar toen Ace Hardware wat later die business relatie bruusk beeindigde, kon Kaile zijn investeerders niet het dividend betalen dat hij beloofd had. Een aantal investeerders openden een lawsuit tegen Rent-a-Husband. Kaile begon toen een lawsuit tegen Ace Hardware en zijn advokaten. Beide lawsuits leidden in 2014-2016 tot overeenkomsten, waarbij Ace Hardware aan Rent-a-Husband geld overmaakte dat daarna werd overgemaakt aan de gedupeerde investeerders van Rent-a-Husband. Het gaat hier niet om fraude, maar een zekere goedgelovigheid, eerst van Kaile Warren (in relatie met Ace Hardware), en daarna van zijn investeerders (in relatie met Rent-a-Husband).
6. “Nienna dwells alone. She is acquainted with grief, and mourns for every wound that Arda has suffered in the marring of Melkor. So great was her sorrow, as the Music unfolded, that her song turned to lamentation long before its end, and the sound of mourning was woven into the themes of the World before it began. But she does not weep for herself; and those who hearken to her learn pity, and endurance in hope… and all those who wait in Mandos cry to her, for she brings strength to the spirit and turns sorrow to wisdom”.‘Arda’ is de Wereld; ‘Melkor’ is Satan; ‘Mandos’ is het Rijk van God op Aarde. Het zijn door Tolkien geschapen, mythiese namen, die een christelijke inhoud hebben. Uit: John Tolkien, The Silmarillion, uitgegeven door Christopher Tolkien, 1998, blz. 28. Mijn vertaling.
7. John A. Auping, Religion and Social Justice. The Case of Christianity and he Abolition of Slavery in America, Universidad Iberoamericana, 1994. Tweedehands te koop in Amazon.com.
8. John Auping, Een register voor uitdrukkingen van Godservaring (A Scoring-Manual for Expressions of Experience of God) in: Bijdragen (1972): 176-208. Gepubliceerd en te koop online sinds januari 2013.
9. Over die reis van 12,000 kilometers, van half 1972 tot half 1973, zie 10^e Meditatie op het Evangelie door pater Auping over Gods voorzienigheid (Matteüs 6,24-34).
10. San Ignacio de Loyola, Obras Completas, Brief aan de studenten van Coimbra, 7 mei 1547, blz. 726.
11. Ibidem, Brief aan Jan Pelletier, 13 juni 1551, blz. 814.
12. Inidem, Brief aan de jezueten van Portugal,  26 maart 1553, blz. 851.
13. Francoise Dolto, L´Évangile au risque de la psychoanalyse, Ed. du Seuils, 1980, blz. 46-47. 49.
14.  Piet Penning de Vries SJ, Van Hart tot hart, 1995, págs. 579-580
15. Heilige Teresia van Avila, Gewetensbrieven, 5, 4-5
16. Zie over Maria en Gandhi, de 12^e Meditatie op het Evangelie  door pater Auping.
    

Heeft u vragen of wilt u iets delen met pater Auping, mailt u naar [email protected]